پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

ایران بدلیل موقعیت ژئوپلتیکی خاص خود، از پتانسیل بالایی در حوزه ترانزیت برخوردار است. مشکل اینجاست که ضعف زیرساخت‌ها و کم توجهی به سرمایه گذاری کافی روی کریدور‌های حمل و نقلی کشور (با تاکید بر حمل و نقل ترکیبی)، این فرصت‌ها را بتدریج نابوده می‌کند. کشور‌های همسایه نیز با دو رویکرد رقابت و تخریب، اقدام به کاهش میزان اثر این قابلیت خاص کشور ایران کرده اند. تعریف کریدور فاور- بصره در عراق، کریدور دریای سرخ-عربستان، کریدور دریایی ازبکستان- آذربایجان، کریدور کراچی پاکستان- افغانستان، طمعه اسرائیل و ترکیه به زنگ زور و حمایت از آذربایجان در درگیری با ارمنستان، نمونه‌هایی از این اقدامات رقابتی- تخریبی محسوب می‌شوند. در نهایت اینکه، دامن زدن به اقتصاد سیاسی در کشور، باعث افزایش ریسک در فعالیت‌های اقتصادی شده و با وجود ارزانتر بودن مسیر ایران، شاهد کاهش تمایل به استفاده از این مسیر برای جابجایی جهانی کالا هستیم. سوال اینجاست که در چنین وضعیتی آیا باید دلخوش به آمار‌های موردی گمرک و مرکز آمار ایران بود (مرکز آمار ایران گزارش عملکرد ترانزیت خارجی در سال ۱۴۰۲ را منتشر کرده است. براساس این آمارها، در سال ۱۴۰۲ حجم ترانزیت خارجی کشورمان به ۱۷.۸ میلیون تن رسیده است. بررسی وضعیت عملکرد ترانزیت خارجی کشور در بازه زمانی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد سال ۱۴۰۲ رکورد ترانزیت خارجی ایران شکسته شده است)، یا اینکه بشکل پویا روی تقویت سرمایه گذاری منجر به ساخت کریدور‌های حمل و نقلی کشور، جذاب سازی استفاده از این مسیر‌ها برای فعالان اقتصادی خارجی و کاهش ضریب اثر اقتصاد سیاسی، اقدام نمود؟

چهار کریدور جدید تعریف شده در اطراف ایران با ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، حداکثر تا دو سال آینده به بهره برداری می‌رسند. این چهار کریدور شامل، کریدور چین به اروپا از طریق عبور از عرض خزر در شمال ایران، کریدور هند به اروپا در جنوب ایران از طریق گذر از خلیج عرب، دریای سرخ، کریدور آسیا به اروپا از طرق فاو عراق به ترکیه در غرب ایران و در نهایت، کریدور بندر گوار پاکستان به چین در شرق ایران می‌باشند. باید توجه داشت که توطئه‌ای در ارتباط با اینکه ایران در هیچیک از این کریدور‌ها حضور ندارد در کار نیست! چرا که، هیچ عقل سلیمی حاضر نیست کالایش را از سرزمینی که تحریم است عبور دهد.

به تنگهٔ هرمز نگاه کنید که زمانی مهم‌ترین تنگه ژئواستراتژیک دنیا بود، اما آن قدر کشور‌های عربی خلیج فارس را ترسانده ایم که آن‌ها حالا بیشتر نفتشان را از طریق لوله و از مسیر‌های امن دیگری منتقل می‌کنند به طوری که حالا حتی بسته شدن تنگهٔ هرمز هم تاثیر چندانی در تجارت نفتی آن‌ها نمی‌گذارد.

سال‌هاست مساله درآمد‌های ناشی از ترانزیت، به بحث مهم میان کارشناسان و مقام‌های دولتی تبدیل شده؛ با این‌حال سهم ایران از ترانزیت در جنوب غرب آسیا ناچیز است؛ آخرین گزارش‌ها از بهره‌برداری زیر ۱۰ درصد از ظرفیت ترانزیتی کشور خبر می‌دهند.ایران با ۱۵ همسایه، بیشترین تعداد همسایگان را بعد از روسیه و چین در اختیار دارد؛ همچنین وجود ۲۰ هزار کیلومتر راه ترانزیتی و حضور در نقطه تمرکز مهمترین راه‌های ارتباطی منطقه، به ایران ظرفیتی بی‌نظیر در حوزه ترانزیت داده است. با این وجود، به دلایل مختلفی این ظرفیت‌ها به اندازه کافی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

سفر سه روزه «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان به چین که هفته گذشته به دعوت «شی جین پینگ» همتای چینی خود صورت گرفت، بازتاب‌های زیادی در فضای سیاسی و رسانه‌ای جهان داشت. این سفر را باید ادامه رویکرد عمل‌گرایانه و نتیجه‌محور سیاست خارجی دولت سیزدهم با اولویت نگاه به همسایگان و شرق ارزیابی کرد. مذاکرات بین مقامات ارشد دو کشور نشان می‌دهد که با رویکردی واحد در قالب اقتصاد چند لایه در کنار رفع نیاز‌های طرفین، ابعاد جدیدی از هم‌گرایی منطقه‌ای از سوی تهران و پکن دنبال می‌شود.

ایران با وجود اینکه قابلیت‌های بسیار بالایی برای قرارگرفتن در دو مسیر مهم ترانزیتی جهان، یعنی کریدور شمال- جنوب و شرق - غرب دارد، تاکنون موفقیتی در سهم گیری از این مزیت برجسته نداشته است. تازه‌ترین رویداد‌هایی که بار دیگر نظر کارشناسان و فعالان اقتصادی را به غفلت از این مساله معطوف کرد، تهدید حذف ایران از مسیر ترانزیتی چین به قفقاز و سپس اروپا است که متعاقب جنگ اوکراین و مسدود‌شدن مسیر کریدورشمالی که از روسیه و اوکراین عبور می‌کند فرصتی جدید برای کشور‌ها ایجاد‌کرده‌است.

علی دارابی معاونت میراث فرهنگى وزارت گردشگری در نقد طرح نمایندگان مجلس در خصوص آثار تاریخی و فرهنگی کشور، نوشت: با عنایت به این که ایران به لحاظ قوانین و مقررات حفاظت از آثار، وضع و شرایط مناسبی داشته که همه اقدامات غیرعلمی و غیرمجاز را منع می‌کند، این طرح ناقض چندین قانون مصوب مجلس‌های سده گذشته مانند قانون حفظ آثار ملی مصوب ١٣٠٩، قانون حفاری‌های غیر مجاز و کاووش به قصد به دست آوردن اشیای عتیقه و آثار تاریخی مصوب ١٣٥٨ و یا مواد ٥٦١-٥٦٢-٥٦٣ قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٧٥ مجلس شورای اسلامی است.

رییس اتاق بازرگانی ایران و چین اظهار داشت: فرصت‌طلبی در حوزه بین المللی یک هنر است، اما ما در حوزه حمل و نقل نشان دادیم یا این هنر را نداریم و یا هنرمندان ما در سیاست‌گذاری نیستند. حوزه حمل و نقل بسیار از مواردی مانند نفت و گاز مفیدتر هستند.

چین با سرمایه‌گذاری مقدار عظیمی از منابع خود (بیش از 1000 میلیارد دلار) در پروژه یک کمربند-یک راه که یک مگاپروژه از سوی رییس‌جمهور شی‌جین‌پینگ است، به دنبال تبدیل شدن به قطب اول اقتصاد جهان است. اما متاسفانه ایران ،با سهل‌انگاری‌ها و سوءمدیریت‌ها، علیرغم روابط خوب سیاسی-اقتصادی با چین، از قافله عقب مانده‌ است.

هر سال و در آستانه 29 مهرماه، روز ملی صادرات، تب سخن گفتن از مشکلات صادرات غیرنفتی و موانع آن به‌صورت کاملاً کلیشه‌ای در کشور بالا گرفته و با برگزاری یک مراسم خاتمه یافته و مسائل مطرح‌شده رها می‌شود تا سال بعد.